گرفتگی عروق یا اترواسکلروز (Atherosclerosis) به سخت و باریک شدن رگها (سرخرگها) گفته میشود که به تدریج و بدون بروز علائمی که متوجه آنها شوید، رگها را مسدود کرده و گردش خون را به خطر می اندازد.
گرفتگی عروق عامل حمله قلبی، سکته مغزی و بیماری عروق محیطی میباشد که در مجموع به آنها بیماری‌های قلبی عروقی گفته میشود.
چه عواملی باعث گرفتگی رگها می‌شوند؟
سرخرگها خون را از قلب به سرتاسر بدن می‌رسانند. سطح داخلی این عروق خونی، از لایه نازکی به نام اندوتلیوم پوشیده شده است. لایه اندوتلیوم برای صاف و هموار نگهداشتن سطح داخلی رگها طراحی شده است تا به گردش خود کمک نماید.
آترواسکلروز با آسیب اندوتلیوم آغاز میشود. آسیب دیدگی لایه اندوتلیوم، در اثر فشار خون بالا، سیگار کشیدن یا کلسترول بالا اتفاق می‌افتد و منجر به تشکیل پلاک در رگها میشود.
هنگامی که کلسترول بد یا ال دی ال موجب آسیب دیدن اندوتلیوم میشود، کلسترول وارد دیواره رگ میشود و پلاک در دیواره عروق تشکیل میشود (شکل زیر).
[caption id="attachment_144234" align="aligncenter" width="499"]
شکل- تجمع پلاک در دیواره رگ، باعث باریک شدن مسیر خون و احتمال تشکیل لخته شده است.[/caption]
تشکیل پلاک باعث ایجاد برجستگی‌هایی در دیواره رگ میشود (شکل بالا). با پیشروی آترواسکلروز، برجستگیهای دیواره های رگها بزرگ‌تر می‌شوند. این فرایند در تمامی بدن اتفاق می‌افتد. در نتیجه تنها قلب شما در خطر قرار نمی‌گیرد بلکه احتمال آسیب دیدن مغز و اندام‌های دیگر نیز وجود دارد.
آترواسکلروز معمولاً تا میان‌سالی یا پیری علائم ایجاد نمی‌کند اما در صورتی که باریک شدگی عروق شدید باشد، باعث مسدود شدن گردش خون شده و درد ایجاد نماید. انسداد رگ ممکن است باعث پارگی ناگهانی رگ شود. این باعث تشکیل لخته در داخل رگ در محل گسیختگی میشود.
[caption id="attachment_144235" align="aligncenter" width="500"]
شکل- تصویر سمت چپ وضعیت یک رگ سالم و تصویر سمت راست وضعیت رگ دچار گرفتگی حاصل از تجمع پلاک را نشان میدهد.[/caption]
نتیجه تشکیل پلاک در رگها
پلاکهای تشکیل شده در دیواره رگها در اترواسکلروز به چند شکل ممکن است رفتار کنند.
راه‌های پیشگیری از گرفتگی عروق چیست؟
گرفتگی عروق به مرور زمان بدتر میشود اما در وضعیتی کاملاً قابل پیشگیری است. ۹ عامل زمینه ساز گرفتگی عروق که مسئول بیش از ۹۰% تمام حمله‌های قلبی هستند عبارتند از:
چه عواملی باعث گرفتگی رگها می‌شوند؟
سرخرگها خون را از قلب به سرتاسر بدن می‌رسانند. سطح داخلی این عروق خونی، از لایه نازکی به نام اندوتلیوم پوشیده شده است. لایه اندوتلیوم برای صاف و هموار نگهداشتن سطح داخلی رگها طراحی شده است تا به گردش خود کمک نماید.
آترواسکلروز با آسیب اندوتلیوم آغاز میشود. آسیب دیدگی لایه اندوتلیوم، در اثر فشار خون بالا، سیگار کشیدن یا کلسترول بالا اتفاق می‌افتد و منجر به تشکیل پلاک در رگها میشود.
هنگامی که کلسترول بد یا ال دی ال موجب آسیب دیدن اندوتلیوم میشود، کلسترول وارد دیواره رگ میشود و پلاک در دیواره عروق تشکیل میشود (شکل زیر).
[caption id="attachment_144234" align="aligncenter" width="499"] شکل- تجمع پلاک در دیواره رگ، باعث باریک شدن مسیر خون و احتمال تشکیل لخته شده است.[/caption]
تشکیل پلاک باعث ایجاد برجستگی‌هایی در دیواره رگ میشود (شکل بالا). با پیشروی آترواسکلروز، برجستگیهای دیواره های رگها بزرگ‌تر می‌شوند. این فرایند در تمامی بدن اتفاق می‌افتد. در نتیجه تنها قلب شما در خطر قرار نمی‌گیرد بلکه احتمال آسیب دیدن مغز و اندام‌های دیگر نیز وجود دارد.
آترواسکلروز معمولاً تا میان‌سالی یا پیری علائم ایجاد نمی‌کند اما در صورتی که باریک شدگی عروق شدید باشد، باعث مسدود شدن گردش خون شده و درد ایجاد نماید. انسداد رگ ممکن است باعث پارگی ناگهانی رگ شود. این باعث تشکیل لخته در داخل رگ در محل گسیختگی میشود.
[caption id="attachment_144235" align="aligncenter" width="500"] شکل- تصویر سمت چپ وضعیت یک رگ سالم و تصویر سمت راست وضعیت رگ دچار گرفتگی حاصل از تجمع پلاک را نشان میدهد.[/caption]
نتیجه تشکیل پلاک در رگها
پلاکهای تشکیل شده در دیواره رگها در اترواسکلروز به چند شکل ممکن است رفتار کنند.
- ممکن است پلاک در دیواره بماند و بزرگ شود تا به اندازه مشخصی رسیده و رشد آن متوقف شود. از آنجایی که این پلاک باعث انسداد مسیر گردش خون نمیشود، ممکن است هرگز علائمی ایجاد نکند و متوجه آن نشوید.
- پلاک ممکن است به صورت تدریجی و آهسته رشد کرده و بزرگ شود و کم کم مسیر رگ را تنگ و تنگ تر کند. در نهایت این وضعیت باعث بسته شدن بخش قابل توجهی از مسیر رگ میشود. درد ناحیه سینه یا پاها در هنگام فعالیت از علائم متداول آن است.
- بدترین اتفاقی که ممکن است برای پلاک رخ دهد پارگی ناگهانی آن است که باعث میشود لخته در داخل رگ تشکیل شود. این وضعیت در مغز باعث منجر به سکته مغزی و در قلب منجر به سکته قلبی (حمله قلبی) میشود.
- بیماری عروق کرونری - پلاکهای پایدار در دیواره عروق قلبی، باعث آنژین (درد سینه) میشود. گسیختگی ناگهانی پلاک و تشکیل لخته باعث میشود عضله قلب بمیرد. به این وضعیت سکته قلبی گفته میشود.
- بیماری مغزی عروقی - پلاک پاره شده در عروق مغزی می‌تواند باعث سکته مغزی شود که احتمال آسیب‌های دائمی در مغز دارد. انسداد موقتی یک سرخرگ می‌تواند باعث وضعیتی به نام حمله ایسکمی گذرا شود که علائم هشدار دهنده سکته مغزی است در حالی که مغز هنوز هیچ آسیبی ندیده است.
- بیماری عروق محیطی - باریک شدن سرخرگهای پا در اثر تشکیل پلاک باعث میشود که گردش خون در این ناحیه ضعیف باشد. این وضعیت باعث میشود راه رفتن برای فرد دردناک باشد. همچنین باعث ایجاد زخمهایی میشود که التیام نمی‌یابند. در حالت شدید بیماری، ممکن است قطع عضو انجام شود.
- ۵۲% از افراد دچار نوعی آترواسکلروز بودند
- ۸۵% از افراد بالای ۵۰ سال دچار آترواسکلروز بودند
- ۱۷% از نوجوانان آترواسکلروز داشتند
راه‌های پیشگیری از گرفتگی عروق چیست؟
گرفتگی عروق به مرور زمان بدتر میشود اما در وضعیتی کاملاً قابل پیشگیری است. ۹ عامل زمینه ساز گرفتگی عروق که مسئول بیش از ۹۰% تمام حمله‌های قلبی هستند عبارتند از:
- استعمال سیگار و دخانیات
- کلسترول بالا
- فشار خون بالا
- دیابت
- چاقی در ناحیه شکم
- استرس
- عدم مصرف میوه ها و سبزیجات
- مصرف زیاد الکل
- عدم فعالیت فیزیکی و ورزش
نظری موجود نیست